Naar een herziening van de Europese tabaksrichtlijnen?

De herziening van de tabaksaccijnsrichtlijn van de EU, waar Europese regeringen en tabaksontmoedigingsgroepen lang op hebben gewacht, zou binnenkort een feit kunnen zijn. De druk van de EU-lidstaten op het voorzitterschap van de Commissie lijkt zijn vruchten te hebben afgeworpen, ook al wordt Ursula von der Leyen er soms van verdacht de belangen van tabaksbedrijven te willen beschermen.

Is er eindelijk witte rook verschenen op het dak van de Europese Commissie? Volgens de vakpers staat de Europese uitvoerende macht op het punt een procedure te starten om de Tobacco Tax Directive (TTD) te herzien. Verschillende Brusselse bronnen hebben dit gerucht bevestigd aan de nieuwssite Euractiv. De Europese commissaris voor belastingen, Wopke Hoekstra, heeft naar verluidt op 11 juni een ontmoeting gehad met deskundigen van het directoraat-generaal Belastingen en douane-unie (DG TAXUD) om een ontwerp voor een herziene richtlijn goed te keuren.

Voetwissel

Als deze informatie waar blijkt te zijn, zou dat een grote verandering van voet betekenen aan de top van de Europese Unie (EU). De TTD, die sinds 2011 ongewijzigd is gebleven, is al enkele maanden het onderwerp van een bittere strijd tussen enerzijds de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, die tot nu toe elke herziening heeft geblokkeerd en de tekst niet heeft opgenomen in de agenda van de Commissie voor 2025, en anderzijds een vijftiental EU-lidstaten - waaronder Frankrijk - die er bij Ursula von der Leyen op aandringen om een tekst bij te werken die al lang achterhaald is.

Op 26 mei schreven vijftien Europese ministers van Economie en Financiën een gezamenlijke brief aan de voorzitter van de Commissie, waarin ze haar vroegen "onverwijld de nodige maatregelen te nemen om de DTT te actualiseren". De ministers claimden "bijna unanieme overeenstemming" binnen de Raad en schreven dat het "dringend noodzakelijk" was om de richtlijn te herzien. De accijnstarieven, die bijna 15 jaar geleden werden vastgesteld, zijn sindsdien niet meer geïndexeerd aan de inflatie. Bovendien is er in de tussentijd een groot aantal nicotineproducten (verdampers, nicotinezakjes) "uitgevonden" en op de markt gebracht, waardoor de belasting op tabaksproducten grondig moet worden herzien.

Herziening van de DTT maakt de weg vrij voor herziening van de TPD

Ursula von der Leyen lijkt te zijn gezwicht voor de zware druk van de lidstaten. De voorzitter van de Commissie, die sinds 2019 in functie is, heeft jarenlang elke poging om de DTT te herzien geblokkeerd, tegen haar belofte in. Deze houding heeft herhaaldelijk vragen opgeroepen over de vermeende banden tussen de Europese uitvoerende macht en de tabaksindustrie, die agressief lobbyt in Brussel, waar ze enkele honderden lobbyisten heeft die zich toeleggen op het verdedigen van haar belangen.

Als de geruchten uit Brussel bevestigd worden, zou de langverwachte herziening van de DTT de weg kunnen vrijmaken voor de even strategische herziening van de Tabaksproductenrichtlijn (TPD). Ook hier zou de EU de nieuwe tabaksproducten (zoals verwarmde tabak of elektronische sigaretten) die op de markt zijn gebracht na de aanvankelijke goedkeuring van de twee richtlijnen in haar wetgeving moeten opnemen en het veel bekritiseerde traceerbaarheidssysteem moeten corrigeren om het onafhankelijk te maken van de tabaksfabrikanten. Deze producten zijn een rage onder jongeren, voor wie ze een echte toegangspoort vormen tot sigaretten en nicotineverslaving. De herziening van de TPD zou vanaf juli 2026 van start kunnen gaan, onder het Europese voorzitterschap van Ierland, dat "een traditie van sterk leiderschap op het gebied van tabakscontrole " heeft, volgens de NGO Génération Sans Tabac. Tegen die tijd zal de Tabaksaccijnsrichtlijn volledig herzien zijn. Dus na jaren van passiviteit zou Europa eindelijk orde op zaken kunnen stellen in de strijd tegen de plaag van het roken.